𝐋𝐔𝐃𝐌𝐈𝐋𝐀

 𝐋𝐔𝐃𝐌𝐈𝐋𝐀

David Montross

Dịch giả Vĩnh Bá.

Thường thường Bà Nội tru tréo với con bé ngay khi cửa mở, hỏi Ludmila tại sao nó lang thang trong rừng, hoặc có phải nó học kém ở trường nên bị phạt không cho về sớm. Đôi khi bà lão không đợi nói hết những điều trên thì đã ném gối vào Ludmila, mà nó thì luôn luôn sẵn sàng để nhảy sang bên này hoặc bên kia để tránh. Nhưng hôm nay thì khác. Không có chiếc gối nào ném ra lúc chiều muộn này. Cũng không có tiếng tru tréo.

“Babushka?” Đánh liều nhìn Bà Nội, nó thấy những bím tóc mảnh mai màu trắng tết con rít lòa xòa bên dưới cái gối, và những chiếc chăn kéo cao như nó đã đắp cho bà nhiều giờ trước đó. Nó muốn nói, “Bà hãy tha lỗi cho cháu về chuyện sáng nay, Babushka nhé. Cháu không cố ý làm một đứa bé hư. Xin tha cho cháu và hãy nói gì đi. Cháu xin bà đấy.”

Bởi vì nếu Bà Nội không nói gì, thì bà sẽ không lên tiếng suốt nhiều ngày liền. Không nói một lời. Có lẽ im tiếng cho đến sau khi tuyết đã rơi, sau khi căn nhà nhỏ trở nên chật chội vì Papa và các anh của Ludmila đã trở về sau chuyến đi gặt lúa.

Lặng lẽ để khỏi đánh thức Bà Nội, nó để lên bàn một cái túi lưới chứa củ cải đường và bắp cải và một miếng thịt heo muối mỏng tanh quý báu, rồi vội vã đun thêm củi vào lò. Babushka thường than phiền là cảm thấy lạnh ngay cả khi thời tiết nóng nực nhất, và giờ đây khi việc kiếm cành cây rơi rụng trở nên khó khăn hơn, Ludmila phải lang thang xuyên rừng theo những vòng tròn mỗi ngày mỗi rộng hơn. Mùa xuân năm sau, nó sẽ dặn Papa và các anh nó để lại cho nó một đống củi lớn hơn trước khi họ đi gặt lúa vào mùa hè. Nếu Babushka muốn căn nhà mùa hè này ấm hơn mùa hè năm trước, thì bà sẽ muốn nhà ấm hơn nữa vào năm sau.

Nhưng khi ấy thì Ludmila sẽ lên mười ba tuổi, và chắc chắn nó sẽ tự đi đốn củi được. Ít nhất là những cành thấp của những cây linh sam hoặc bạch dương mọc đến sát khoảng đất trống. Nếu nó làm được việc này, đám đàn ông sẽ rảnh tay để đào một cái giếng mà ngày nào đó sẽ đưa nước vào tận nhà, hoặc dựng một cái rào chắn gì đó bao quanh đám đất trồng rau để ngăn thỏ và hươu nai phá vườn như chúng mới phá gần đây. Chà, gần như không có chút thức ăn nào cho mùa đông sắp tới. Ý nghĩ này khiến nó cảm thấy đói hơn thường lệ. Cũng không còn đồng rúp nào, phải chờ cho đến khi Papa về mới có tiền.

Cẩn thận không nhìn Bà Nội vì bà ghét bị bắt gặp đang ngủ, Ludmila rán miếng thịt heo, gọt vỏ củ cải đường và xắc bắp cải rồi luộc tất cả trên bếp lò, dùng chỗ nước cuối cùng trong xô. Hết sức im lặng, nó quàng lại chiếc khăn san rồi băng qua khoảng đất trống tới nơi dòng suối đang trào bọt qua những tảng đá, phát ra âm thanh như tiếng đàn 𝐛𝐚𝐥𝐚𝐥𝐚𝐢𝐤𝐚 của Shura.

Nếu nó cứ ở bên ngoài một lúc, Babushka có thể ngủ tiếp, và như thế sẽ rút ngắn khoảng thời gian bà ca cẩm trước khi hai bà cháu đi ngủ. Dù sao, ở ngoài nhà một mình như thế này thì thú vị hơn, suy nghĩ và nhìn những bụi cây và cây cối chung quanh. Ở đây mùi cũng dễ chịu hơn; bên trong nhà mùi rất khó ngửi.

Khi trở vào lại, nó giả vờ như mới ở trường và ở cửa hàng thực phẩm về, và Bà Nội có thể tru tréo hoặc ném gối như thường lệ. Sau đó thì hai bà cháu ăn xúp rồi đi ngủ; một hai ngày nữa hay một tuần nữa Papa và những cậu con trai sẽ về nhà. Có họ trong nhà Babushka sẽ bớt ồn ào hơn.

Nhưng như Papa đã nói mùa xuân vừa rồi, “Nếu con phải nằm liệt giường vì một đôi chân vô dụng, Ludmila bé nhỏ yêu dấu của ba, con cũng sẽ bức bối, than vãn và bẳn tính như bà.”

Papa mà nói thế thì hẳn phải thế. Chẳng phải ông là người cha tuyệt vời nhất trên đời hay sao? Giúp nó học bài và luôn luôn có mặt ở trường vào những ngày mùa đông u ám đúng ngay lúc nó bắt đầu cuốc bộ đoạn đường rất dài xuyên rừng để về nhà. Đồng chí Varvara, thầy giáo, nói rằng người ta phải sản xuất theo năng lực và hưởng theo nhu cầu. Nhưng Bà Nội thì chỉ ăn mà không sản xuất chút lương thực nào hết. Papa nói ở tuổi bà thì chuyện ấy là đương nhiên; hồi còn trẻ bà đã sản xuất rất nhiều.

Mùa hè này khi chim chóc và động vật ăn hết vườn rau và không còn ngũ cốc hoặc bất kỳ thức ăn nào cho bò hoặc cừu hoặc heo hoặc gà, thì ông cụ Nikolai ở cửa hàng thực phẩm nói rằng mùa đông sắp tới chó sói chắc chắn sẽ xuất hiện. Tối thiểu cũng ba năm rồi không ai trong làng trông thấy con sói nào, nhưng ai cũng biết khi người ta chết vì đói, sói sẽ luôn kéo tới.

Ludmila cũng chưa hề thấy con sói nào, nhưng nó đã nghe tiếng sói tru nhiều lần. Và Babushka hay nói rằng những đứa bé gái hư chỉ nên làm thức ăn cho dã thú là tốt thôi.

A, sẽ rất vui khi Papa và bảy người anh trở về. Có thể là vào tuần này, như cụ Nikolai đã nói, buồn bã lắc lắc cái đầu hói, bởi vì về sớm có nghĩa là mất mùa, và không đủ lương thực cho mọi người. Tuy nhiên Papa sẽ ngăn không để lũ sói đến gần ngôi nhà; ông đã luôn làm được như thế.

Một khi tất cả đã về thì sẽ không còn những buổi sáng tối tăm và cô đơn khi mà Ludmila, ngủ chung giường với Babushka, phải trở dậy, cạy cho vỡ lớp nước đá trên mặt xô nước để sẵn bên cạnh bếp lửa được ủ tro, rồi nấu món cháo 𝐤𝐚𝐬𝐡𝐚 sau khi nó đã chuồi cái bô vệ sinh vào dưới thân mình của Bà Nội.

Đôi khi bà cụ ngồi trên bô rất lâu và lải nhải mãi về cái cách Ludmila xếp chăn không gọn và xóc gối không tròn, đến độ con bé, sợ trễ học, phải chạy suốt cả chặng đường băng qua những cây bạch dương vàng hoặc linh sam xanh đến con đường chính, rồi ngang qua ngôi làng để đến lớp học ở trong hội trường tập thể. Rồi thì Đồng chí Varvara cho thêm bài tập về nhà để nó làm trong ánh đèn cầy. Giá như Bà Nội biết sản xuất đèn cầy và đừng ngồi quá lâu trên cái bô vệ sinh.

Ồ, ngôi sao đầu tiên đã mọc. Và những ngôi khác xa hơn, sáng dần lên mặc dù trăng đang lên, mà đêm nay trông vàng như những cây bạch dương vào ban ngày. Một đêm đẹp trời có những tiếng thì thầm vọng lại từ khu rừng.

Năm ngoái Papa và mấy cậu trai về muộn hơn một tháng so với thời điểm này, cất tiếng hát vang khi họ xuống khỏi mấy chiếc xe tải, bước mạnh bạo băng qua đám cây để vào làng. Khi thấy con bé vẫy tay chào, cả bọn phóng chạy để xem ai tới chỗ nó trước tiên. Ai tới trước sẽ nhấc bổng con bé lên, hôn nó tới tấp, dìm mất tiếng kêu ré của nó, một lúc lâu mới chịu buông nó ra cho người kế tiếp đang chờ đến phiên. Nhưng không ai trong bọn chạy đua để vào hôn Bà Nội.

Năm nay họ mà về sớm, như cụ Nikolai đã nói, thì vui biết mấy. Nhưng buồn thay cho những người phải chết đói mùa đông này. Có thể là một số người trong chính nông trang tập thể của họ.

Ai trong gia đình có thể phải chết?

Không thể là Papa vì ông rất khỏe mạnh. Mấy cậu trai cũng không bởi vì họ trẻ và khỏe. Cũng không phải Bà Nội, vì tuy không khỏe mà cũng chẳng trẻ, nhưng bà là người mạnh mẽ nhất nhà. Papa thường nói thế. Mỗi khi bà hỏi ông.

“Ai là người khỏe nhất trong nhà này?”

“Là mẹ, Mẹ thân yêu ạ.”

Babushka gật đầu và nhe răng cười, phô ra hàng nướu teo tóp, và bảy cậu con trai và Ludmila cũng cười lớn và reo hò, vì Papa luôn đứng ở vị trí mà Bà Nội không thể thấy ông, và ông nháy mắt khi trả lời để báo cho biết ông thực sự nghĩ gì.

Nhưng nếu tất cả đều mạnh khỏe thì chỉ còn một kẻ yếu đuối. Một con bé hư không biết tự đốn củi, và thường bực tức cái việc Babushka ngồi trên bô vệ sinh quá lâu mỗi buổi sáng, và ghét phải mang nước cho bà rửa ráy, phải đắp chăn cho ngay ngắn và lót gối xuống dưới những bím tóc trắng tết con rít.

Bà lão tội nghiệp, rất dễ để ghét bỏ bà, rất khó để nhớ rằng bà đã lớn tuổi và tàn tật. Nhưng ai có thể yêu được bà khi bà hôi hám như thế và hay tru tréo như thế? Sáng nay khi Ludmila đã trễ học mà Babushka còn ném gối vì, bà nói, gối cứng và không tròn đều, và Ludmila bắt đầu khóc. Nó đã ném trả cái gối về phía Bà Nội, nhìn cái gối rơi ập xuống gương mặt già nua. Vài phút sau nó cắm đầu cắm cổ chạy tới trường, khóc suốt cả quãng đường.

Thêm nhiều sao nữa. Và trong ánh trăng, những bóng đen trải dài rồi thu ngắn trước mặt nó khi nó rời khỏi dòng suối, rồi băng qua khoảng đất trống để tới cửa ngôi nhà nhỏ. Nó đặt cái xô xuống, không muốn bước vào trong.

Một tiếng mắng tru tréo hoặc một cái gối ném vào mặt nó? Một lời than phiền hoặc một đòi hỏi? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu nó mắng lại? Hoặc ném gối trả lại? Nếu nó không vào nhà, mà cứ ở ngoài này đợi Papa và các anh về thì sao?

Khi nào họ về nó sẽ vào nhà. Khi ấy thì căn nhà nhỏ sẽ vang tiếng nói tiếng cười, và đêm đến tiếng vĩ cầm của Oleg sẽ hòa cùng tiếng 𝐛𝐚𝐥𝐚𝐥𝐚𝐢𝐤𝐚 của Shura và tiếng vỗ tay theo nhịp của Papa. Rodion và Vukuly và Kyril sẽ nhảy điệu 𝐠𝐨𝐩𝐚𝐤, rồi sau đó nó sẽ nhảy điệu 𝐯𝐚𝐥𝐬𝐞 với mọi người, nhớ thứ tự từng người để bảo đảm các anh nó không tranh nhau làm người kế tiếp nhảy với nó. Không phải đêm nào họ cũng chơi nhạc và nhảy múa vì mỗi tuần một lần đám đàn ông sẽ tới làng để uống bia và chuyện trò với bạn bè.

Nếu nó chết vì đói mùa đông này thì họ sẽ nhảy múa cùng ai? Nó thút thít khóc rồi lau mũi vào một góc chiếc khăn san. Chết có lẽ không hẳn là một điều tồi tệ. Trên thiên đàng nó sẽ biết mặt mày mẹ nó ra sao mặc dù Đồng chí Varvara bảo rằng không có thiên đàng. Khi nó nói lại với Papa như thế, ông bảo, “Có thể là thế, nhưng mẹ của con là một thiên thần.” Chỉ có điều ông không nhớ bà ấy nhỏ người hay to béo, bình thường hay xinh đẹp, chỉ biết rằng bà ấy rất hợp với ông, và ông sẽ không bao giờ tìm được ai như bà ấy.

Babushka nói không một phụ nữ nào, và chắc chắn không phải người vợ kế của con trai bà, xứng đáng được yêu thương như thế. Dẫu sao, con trai bà không cần đến một người vợ kế, khi ông đã có đến bảy đứa con trai rồi. Một người vợ kế phỏng có ích gì cho ai ngoài việc sinh ra một đứa con cặn con còi vô dụng.

Cách đây hai năm khi Babushka trở dậy một sáng nọ, bà té từ trên giường xuống đất, cái giường mà bà và Ludmila cùng chia sẻ. Papa chạy vội vòng qua tấm màn chia hai căn nhà, còn Ludmila hoảng sợ đến nỗi nó ngậm ngón tay cái vào miệng, một cử chỉ nó đã quên làm từ lâu. Babushka nằm nhắm nghiền mắt và tiếng thở của bà vang như tiếng ngáy. Khi Papa quỳ bên bà và bắt đầu khóc, Ludmila cũng khóc theo.

Nhưng cuối cùng Bà Nội mở mắt rồi đảo mắt nhìn quanh. Rồi sau đó nữa bà gằn giọng, “Ludmila . . . Ludmila . . . nó xô tao . . .”

Một viên bác sỹ đến khám để đưa bà vào bệnh viện nhà nước, nói rằng bà bị đột quỵ và sẽ không còn đi lại được nữa. Ông còn nói thêm rằng không đủ giường bệnh cho người sống, huống hồ là người sắp chết, nên không cần đưa bà đi viện. Bà có thể ra đi bất kỳ lúc nào, vì một cơn sốc hoặc chỉ vì tim bà ngừng đập, hoặc bà có thể nấn ná thêm vài năm nữa cũng nên. Nhưng đó là vấn đề của gia đình; mối bận tâm của ông chỉ dành cho những người sẽ hồi phục và sẽ sản xuất trở lại.

Ludmila đã muốn hỏi: thế còn cháu thì sao? Bởi vì những mùa hè đã tồi tệ như thế rồi, nếu Bà Nội phải nằm liệt giường, thì mùa hè tới đây sẽ dài hơn và vất vả hơn bao giờ hết khi những người đàn ông đi vắng.

Hai năm trước. Một quãng thời gian vô tận, và không hề một lời “cảm ơn” hoặc “xin vui lòng” từ nơi cửa miệng Babushka. Chỉ có mắng mỏ và ném gối trừ khi Papa ở nhà và nổi giận. “Thôi đi cho, bà già. Mẹ quá khắc nghiệt với Ludmila. Nó đang làm nhiều việc hơn mẹ sẽ có thể làm.”

Babushka hầu như im tiếng suốt cả mùa đông, bà cảm thấy phật lòng. Rồi bà quay sang trò véo vào ban đêm, những ngón tay độc ác của bà tìm kiếm cánh tay, cẳng chân hoặc vành tai của Ludmila để véo. Bà cứ véo mãi cho đến khi Ludmila không chịu nổi nữa, đành phải xô bà ra xa. Nhưng bà già không bao giờ té xuống đất một lần nào nữa.

Ludmila thở dài, cúi xuống xách cái xô dưới chân lên. Mở cửa xong, nó do dự, chờ đợi cái gối bay vù về phía nó. Nhưng Bà Nội vẫn nằm yên như trước đó. Và cái gối vẫn áp chặt trên mặt từ sáng đến giờ.

Rất cẩn thận, Ludmila đặt cái xô xuống, nhấc cái nồi khỏi bếp lò, dùng vá múc xúp ra tô. Rồi nó lấy một cái muỗng và thưởng thức từng muỗng một. Không liếc nhìn cái giường lấy một lần, nó đứng dậy, múc ra tô phần xúp còn lại rồi ăn hết luôn.